De Eerste Kamer spreekt op 1 maart a.s. opnieuw over het wetsvoorstel tot wijziging van de Mediawet, waarin een meer centrale aansturing van het programmabeleid door de Nederlandse Publieke Omroep (NPO) wordt geregeld. Ook wordt daarin de rol van amusement beperkt ten gunste   van informatie, cultuur en educatie. Bij de eerdere schriftelijke behandeling en een daarop volgende mondelinge behandeling is gebleken dat de Eerste Kamer zich vooral bezorgd maakt over het benoemingenbeleid van staatssecretaris Dekker van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Hij zou teveel invloed krijgen bij de keuze van bestuurders, vooral door de benoeming van een drietal partijgenoten in verschillende functies bij de omroep.  Iets minder zorgen maakt de Eerste Kamer zich over de beperking van de rol van amusement. Merkwaardig genoeg maakt de Eerste Kamer zich geen zorgen over het gebrek aan transparantie bij de publieke omroep als het gaat om de indeling van programma’s in categorieën en de besteding van financiële middelen.

Hoe werkt het bij de publieke omroep? Tot op heden verzorgt de publieke omroep een breed pakket aan programma’s op het gebied van informatie, cultuur, educatie en amusement. De bekostiging van die programma’s vindt plaats door de zgn. geld-op-schema-systematiek: omroepen kunnen intekenen op door de NPO ontworpen programmaschema’s waar precies in is omschreven wat die programma’s moeten bevatten, voor wie zee bedoeld zijn, hoe lang ze mogen duren en welk budget daarvoor beschikbaar is. Daarvoor deelt de publieke omroep de programma’s in in 6 categorieën: Nieuws, Opinie, Samenleving, Kennis, Expressie en Amusement. Daarbinnen zijn weer talloze subcategorieën onder de wat mysterieuze titels human interest, human actua en factual. Bij de categorie Amusement denkt de gemiddelde Nederlander mogelijk aan “Boer Zoekt Vrouw” en “Heel Holland Bakt”. Maar nee, deze programma’s behoren tot de categorie Samenleving, en de daar weer onder vallende subcategorie Human Interest. Er zijn ook programma’s gerangschikt onder de naam Kennis. Daartoe behoren kennisquizzen en reisprogramma’s (de wereld laten zien door een populaire host).  Sport ziet de publieke omroep als nieuws, inclusief de vele live-wedstrijden. Als zuiver amusement zijn in de ogen van de NPO alleen aan te merken programma’s als “Wie is de Mol?”.

De publieke omroep beschikt over een programmabudget van een kleine 400 miljoen euro. Wie de tijd neemt om jaarverslagen, beleidsplannen en andere stukken door te spitten, trekt een opvallende conclusie. Volgens de systematiek van de NPO wordt van het programmabudget slechts 20 miljoen euro aan amusement uitgegeven. In werkelijkheid gaat het om een bedrag van circa 200 miljoen euro dat de publieke omroep niet uitgeeft aan de kerntaken informatie, cultuur en educatie. Alleen al in de subcategorie Human Interest wordt 34 miljoen uitgegeven. Daar steken de bedragen voor actualiteiten (21 miljoen) en kunst en cultuur (23 miljoen) schril bij af.

Het wordt tijd dat de politiek zich echt eens druk gaat maken over het belangrijkste probleem bij de publieke omroep. En dat zijn niet de benoemingen of de focus op de kerntaken, maar het gebrek aan transparantie en de daarbij behorende verantwoording. Het gaat tenslotte om een publieke taak die met publiek geld bekostigd wordt.

Koos Kalkman